گروه ژئومورفولوژی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
چکیده: (47 مشاهده)
هدف: فرسایش خندقی یکی از بارزترین اشکال فرسایش آبی است که تأثیرات قابل‌توجهی بر تخریب اراضی، کاهش حاصلخیزی خاک و افزایش رسوب‌گذاری در منابع آبی دارد. در این پژوهش، به‌منظور شناسایی و پهنه‌بندی مناطق مستعد فرسایش خندقی در حوضه آبریز الشتر از مدل‌های خطی تعمیم‌یافته (GLM)، درخت رگرسیون تقویت‌شده (BRT)و مدل خطی تقویت‌شده (BLM) استفاده شده است. روش پژوهش: پارامترهای فضایی-محیطی مؤثر بر رخداد فرسایش خندقی زمین و نرم‌افزار Rاستفاده شده است. متغیرهای موردبررسی شامل عوامل توپوگرافی، اقلیمی، هیدرولوژیکی، پوشش گیاهی، کاربری اراضی و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک بودند که با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و داده‌های سنجش از دور استخراج شدند. یافته‌ها: ارزیابی توزیع فضایی مناطق مستعد فرسایش خندقی توسط هر سه مدل نشان داد که مناطق حاشیه دشت الشتر که شامل مناطق مرکزی، جنوب و غرب حوضه هستند بیشترین استعداد رخداد فرسایش خندقی را دارند. ارزیابی دقت مدل‌ها با استفاده از منحنی راک نشان داد که مدل BLMبا AUC=0.84 عملکرد بهتری در شناسایی مناطق پرخطر فرسایش خندقی نسبت به مدل‌های GLMوBRTدارد. بر اساس مدل BLM، 39 درصد حوضه دارای استعداد خیلی زیاد و زیاد فرسایش خندقی، 22 درصد از حوضه در کلاس متوسط و 39 درصد نیز در کلاس‌های کم و خیلی کم استعداد فرسایش خندقی قرار می‌گیرد. تحلیل اهمیت متغیرهای مورداستفاده در مدل‌سازی نشان داد که فاصله از رودخانه، شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI)، واحدهای زمین‌شناسی، شاخص زبری سطح(TRI)و میزان بارش، تأثیرگذارترین عوامل در وقوع این پدیده هستند. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش می‌تواند به‌عنوان ابزاری مؤثر در مدیریت اراضی و تدوین برنامه‌های کاهش فرسایش مورداستفاده قرار گیرد. پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی از مدل‌های ترکیبی پیشرفته و داده‌های با وضوح بالاتر برای بهبود دقت پیش‌بینی و ارائه راهکارهای بهینه‌تر استفاده شود.
